Event

Autorzy: Elżbieta Załoga, Sylwia Kowalska

Debata na temat mobilności

W dniach 24-25 września 2018 r., w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, odbyła się się 14. Międzynarodowa Konferencja Euro-Trans pt. „Mobilność i europejska przestrzeń transportowa”, zorganizowana przez Katedrę Transportu Szkoły Głównej w Warszawie oraz Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytetu Szczecińskiego w ramach XVI edycji The European Transport Congress (ETC).  Konferencja zgromadziła ponad 100 uczestników z 8 krajów (Polska, Austria, Czechy, Niemcy, Słowacja, Belgia, Słowenia, Francja), w tym wiele osobowości ze świata nauki, instytucji europejskich oraz praktyki gospodarczej.

Wymiar naukowy konferencji podkreśliło 40 artykułów przyjętych do publikacji w czasopismach Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie: „Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów” oraz „Journal of Management and Financial Science”.

Od lat międzynarodowa konferencja Euro-Trans łączy środowisko akademickie z praktyką gospodarczą i stanowi platformę wymiany najnowszej wiedzy, osiągnięć naukowo-badawczych i innowacyjnych rozwiązań. Ta prestiżowa konferencja po raz trzeci stała się Europejskim Kongresem Transportowym.  Szczególną okazją do spotkania naukowców, polityków i praktyków stał się jubileusz 70. urodzin prof. dr hab. Bogusława Liberadzkiego oraz 50 – lecie Katedry Transportu SGH, którą Profesor od 2002 r. kierował.

Konferencja odbywała się pod patronatem honorowym Ministerstwa Infrastruktury  i Budownictwa, JM Rektora SGH w Warszawie, JM Rektora Uniwersytetu Szczecińskiego, Komitetu Transportu PAN oraz Związku Banków Polskich. Konferencję swoją obecnością zaszczycili: m.in.: JM Rektor SGH w Warszawie prof. dr hab. Marek Rocki, Prorektor SGH prof. dr hab. Piotr Wachowiak, Dziekan Wydziału Zarządzania i Ekonomiki Usług US, prof. dr hab. Juliusz Engelhardt, Dziekan Kolegium Zarządzania i Finansów SGH prof. dr hab. Ryszard Bartkowiak, przedstawiciel Komisji Europejskiej Jan Mikołaj Dzięciołowski, Sekretarz The European Platform of Transport Sciences Sebastian Beltz, Dziekan Wydziału Ekonomicznego UG prof. dr hab. Monika Bąk, Dziekan Wydziału Gospodarki Międzynarodowej UE w Poznaniu prof. dr hab. Maciej Szymczak, Dyrektor Instytutu Kolejnictwa dr inż. Andrzej Żurkowski, prof. Peter Faller z Uniwersytetu Ekonomicznego w Wiedniu, oraz Gospodarz konferencji prof. dr hab. Bogusław Liberadzki, Wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego. Na konferencji obecni byli również przedstawiciele sponsorów oraz media.

Jubileusz Katedry Katedry SGH był okazją do szczególnych wyróżnień jej pracowników. Senat Uniwersytetu Szczecińskiego wyróżnił Medalem „SIS QUI ES-PRO PUBLICO BONO” szczególnie aktywnych we współpracy z uczelnią oraz zasłużonych dla rozwoju myśli ekonomicznej transportu naukowców. Medal Uniwersytetu Szczecińskiego otrzymali: prof. dr hab. Elżbieta Marciszewska, prof. dr hab. Wojciech Paprocki, dr hab. Jana Pieriegud oraz  dr Izabela Bergel.  Ponadto medalem wyróżniono prof. dr hab. Danutę Rucińską z Uniwersytetu Gdańskiego oraz Pana Sebastiana Belz’a Sekretarza The European Platform of Transport Sciences.  Wyróżnienia wręczył Dziekan Wydziału Zarządzania i Ekonomiki Usług US prof. Juliusz Engelhardt.

Zgodnie z przyjętą formułą, konferencja przebiegała w formie dyskusji panelowych, w których uczestniczyło około 30 panelistów. Wystąpienia i panele dyskusyjne podporządkowane były merytorycznie tematowi kongresu. W ramach dwóch dni obrad odbyły się trzy sesje:

1. Mobilność – wizje przyszłości,
2. Dostępność infrastruktury transportowej w Europie, III. Uczciwa konkurencja.

Gospodarzami pierwszej sesji byli prof. Elżbieta Załoga oraz prof. Bogusław Liberadzki. Profesor otworzył debatę słowami: „Chcielibyśmy, żeby przyszłość mobilności rozpatrywać osadzając ją w takich oto warunkach. Po pierwsze traktując ją jako cechę immanentną swobody osobistej. To poniekąd jest signum temporis – im jest nam lepiej, tym więcej się poruszamy. A czasami się poruszamy, żeby było nam jeszcze lepiej. Taki zresztą jest też cel europejskiej polityki transportowej: wspierać konkurencyjność gospodarki i przyczyniać się do systematycznego podnoszenie jakości życia obywateli. A wizja przyszłości? To jest pytanie, w jaki sposób będzie się to odbywać, jak dużo tej mobilności będzie potrzeba, żeby stymulować wzrost i czy wzrost będzie się odbywał w nieskończoność? Poza tym, czy będzie to tylko wzrost, czy również rozwój i w jaki sposób te oczekiwania zaspokoić, a więc jak uczynić te wizje realnymi? Pojawiają się nowe rodzaje mobilności – oprócz tej osobistej w jej fizycznym aspekcie, także na przykład mobilność wirtualna. Pierwszą znamy, druga się rodzi.”

Przedmiotem dyskusji panelu pierwszego moderowanego przez prof. Wojciecha Paprockiego była mobilność fizyczna i wirtualna. Grono panelistów tworzyli: prof. Barbara Pawłowska (UG), prof. Adam Przybyłowski (UM w Gdyni), Sebastian Belz (The European Platform of Transport Sciences), Sebastian Trębicki (Raben). Podjęli oni próbę odpowiedzi na następujące pytania:

• jakie są wyzwania związane z wdrożeniem nowoczesnych technologii?
• czy już pojawiły się jakieś aspekty przenoszenia się ze świata analogowego, fizycznego, do świata wirtualnego?

Prof. B. Pawłowska odniosła się do zagadnienia wpływu rozwoju technologii przesyłania danych na mobilność użytkowników, prof. A. Przybyłowski podkreślił znaczenie dla zmian mobilności istniejących i przewidywanych megatrendów. Również istotność megatrendów z punktu widzenia kierunków rozwoju i wdrożenia nowoczesnych technologii podkreślił S. Belz, wskazał ponadto na konieczność powrotu pieniądza do obrotu.

Podsumowując panel pierwszy prof. B. Liberadzki sformułował następujące wnioski:

• im więcej zasobów naturalnych posiada państwo, tym jest biedniejsze (np. Afryka, Rosja, w przeciwieństwie do Luksemburga czy Holandii, które nie posiadają zasobów naturalnych a są bogate);
• wirtualne zakupy wiążą się z samym tylko zaspokajaniem potrzeb, w związku z czym nie wyprą tradycyjnego procesu nabywania w świecie rzeczywistym, co wiąże się dodatkowo z przyjemnością samych zakupów;
• konieczne jest połączenie nowych technologii z rzeczywistymi osiągnięciami. Najważniejsze są realne osiągnięcia, a nie wirtualne.

Tematem dyskusji drugiego panelu, moderowanego przez prof. Elżbietę Załogę, była efektywność wykorzystania istniejącej sieci.  Grono panelistów tworzyli: Jan Mikołaj Dzięciołowski (Komisja Europejska, członek gabinetu Komisarz Pani Coriny Cretu, Komisja ds. Polityki Regionalnej i Mobilności Miejskiej), Peter Endemann (Członek grupy roboczej rozwoju korytarza Hamburg-Ateny, German Academy for Special Research), prof. Mathias Gather (Wydział Transportu i Komunikacji Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Erfurcie), Carsten Hilgenfeld (wiceprezydent Niemieckiego Stowarzyszenia Nauk o Transporcie DVWG w Berlinie) oraz prof. Dariusz Tłoczyński ( UG).

Prof. E. Załoga postawiła przed uczestnikami panelu następujące pytania badawcze:

• którym inwestycjom infrastrukturalnym w układzie gałęziowym należy nadać priorytet by osiągnąć cele strategiczne UE, w szczególności mając na względzie politykę dekarbonizacji, której nadawana jest wyższa ranga niż dotychczas?
• jak zarządzać infrastrukturą i ruchem, aby osiągnąć efekt bardziej elastycznego wykorzystania infrastruktury i przedłużenia długości jej życia?
• jak wpływać na wzorce mobilności, żeby właściwie wykorzystywać kapitał społeczny?

Paneliści szerzej odnieśli się do niektórych z przedstawionych zagadnień. C. Hilgenfeld zwrócił uwagę na znaczenie infrastruktury dla przewozów międzykontynentalnych (Europa-Chiny, Europa-Ameryka Północna), zwłaszcza terminowości dostaw. Do rozwiązania problemu opóźnień w łańcuchach dostaw wskazał metodę Estimated Time of Arrival.   P. Endemann, w kontekście dyskusji odniósł się do projektu korytarza Hamburg – Ateny, wskazując na problemy powstające w węzłach dużych miast, leżących na trasie korytarza. Kolejny panelista J.M. Dzięciołowski swoją wypowiedź odniósł do kontekstu polityki transportowej UE, która rozwój infrastruktury transportu przyjęła za priorytetowe działanie (rozwój sieci TEN-T). Wśród priorytetów wymienił także pasażerski transport miejski i regionalny oraz przewozy intermodalne. Za ważny przedmiot działań w przewozach osób uznał integrację kolei z innymi gałęziami transportu, wykorzystując do tego zachęty fiskalne oraz inwestycyjne. Prof. M. Gather zauważył, że wszystkie kraje chcą być częścią TEN-T, ale dostępność jest ograniczona. Rozwiązaniem mają być węzły (sub-node), które ułatwią dostęp do autostrad. Miałby nastąpić rozwój średniej wielkości miast jako intermodalnych ośrodków wspierających dostępność. Prof. D. Tłoczyński swoją wypowiedź odniósł do transportu lotniczego, wskazał na zależność pomiędzy wzrostem mobilności a wzrostem aktywności tej gałęzi transportu. Odnośnie do zarządzania infrastrukturą i ruchem za cel wskazał podnoszenie świadomości użytkowników transportu oraz wdrażanie procedur bezpieczeństwa (przez wzgląd na przede wszystkim na terroryzm). Zauważył także konieczność dostosowania przepustowości infrastruktury do rosnącego ruchu oraz jej rozbudowy. Za ważny uznał rozwój intermodalności oraz właściwe zagospodarowanie terenów okołolotniskowych.

Obradom sesji drugiej przewodniczyli prof. Elżbieta Marciszewska oraz prof. Juliusz Engelhardt. Tematem pierwszego panelu (panel trzeci) moderowanego przez prof. Monikę Bąk (UG) były potrzeby rozwojowe infrastruktury. Grono panelistów tworzyli: prof. Wojciech Bąkowski (US), prof. Piotr Niedzielski (US), dr hab. Tomasz Kwarciński (US) oraz prof. Danuta Rucińska (UG). Jako przedmiot dyskusji prof. M Bąk zaproponowała dwa problemy:

• luka infrastrukturalna- różnica między oczekiwaniami a stanem obecnym;
• możliwości optymalnego wykorzystania potencjału,

oraz uszczegółowiła zakres dyskusji poprzez sformułowanie następujących pytań:

• czy infrastruktura transportowa ze wszystkimi cechami jest w stanie sprawnie sprostać zmianom związanym ze zmianami potrzeb transportowych?
• na ile sprzeczne interesy interesariuszy zewnętrznych wpływają na decyzje inwestycyjne w zakresie infrastruktury transportu?
• jakie są główne luki w rozwoju infrastruktury transportu zarówno w obsłudze sektora pasażerskiego jak i towarowego?

Prof. D. Rucińska stwierdziła, że infrastruktura musi sprostać oczekiwaniom. Luka infrastrukturalna wywołuje konieczność dostosowania infrastruktury do zmieniających się potrzeb. Prof. P. Niedzielski podkreślił znaczenie infrastruktury teleinformatycznej dla sprostania wymogów rosnącej mobilności, zaś prof. W. Bąkowski zwrócił uwagę na stały wzrost liczby osób w wieku senioralnym i jako istotny czynnik wskazał jakość usług, która stanowi wyzwanie dla nowoczesnych technologii infrastrukturalnych. Prof. T. Kwarciński zauważył duże zaniedbania w rozwoju infrastruktury transportu w Polsce. Problem ten dotyczy szczególnie niższych szczebli samorządu terytorialnego tj. dróg powiatowych oraz gminnych. Ponadto zdaniem prof. T. Kwarcińskiego zbyt mało w Polsce prowadzonych jest wspólnych przedsięwziąć inwestycyjnych, w które zaangażowane są różne szczeble samorządu terytorialnego.

Tematem dyskusji czwartego panelu, moderowanego przez prof. Janę Pieriegud były wyzwania dla rozwoju transportu kolejowego. Grono panelistów tworzyli: prof. Juliusz Engelhardt (US), dr hab. Anna Mężyk (UTH w Radomiu), dr Mirosław Antonowicz (PKP SA) oraz dr Alexander Vogt (Parlament Europejski).

Dyskusji koncentrowała się wokół następujących pytań i problemu badawczego:

• czy wydzielenie infrastruktury kolejowej przyniosło w Polsce oczekiwane efekty w zakresie uzdrowienia kolei?
• jak rozwijać ofertę przewozów pasażerskich w warunkach konkurencji nie tylko przewoźników autobusowych, ale również mając na względzie nowe formy mobilności? Czy nowe formy mobilności są wyzwaniem dla przewozów kolejowych?
• jakie są główne wyzwania dla rozwoju rynku kolejowego przewozów towarowych w Polsce i czy cele postawione w polityce transportowej UE i w Polsce, w zakresie modal shift, są osiągalne?
• konieczność regulacji praw pasażera w przewozach kolejowych

Prof. J. Engelhardt przytoczył krótką historię wydzielenia infrastruktury kolejowej w Polsce. Jak zauważył, Polska skorzystała z wariantu Niemiec. W efekcie trudno powiedzieć, czy uzdrowiło to kolej. Wymienił wiele pozytywnych efektów zmian w transporcie kolejowym, podkreślił  następujący od 2003 r.  rozwój sektora przewozów kolejowych oraz złagodzenie monopolu PKP. Dr A.Vogt odniósł się do problematyki ochrony praw i obowiązków pasażerów kolei. Przedstawił działania Komisji Europejskiej w celu zwiększenia ochrony pasażerów kolei, zwłaszcza tych o ograniczonej mobilności (z uwagi na wiek czy niepełnosprawność) oraz status quo negocjacji w Parlamencie Europejskim nad przygotowaną zmianą regulacji. Prof. A. Mężyk szerzej odniosła się do problematyki konkurencyjności międzygałęziowej oraz wskazała potrzebę współpracy między przewoźnikami. Dr M. Antonowicz w swoim wywodzie potwierdził słuszność oddzielenia zarządcy infrastruktury od przewoźników kolejowych.

Przewodniczącym sesji III był prof. Jan Burnewicz (UG). Do prowadzenia panelu piątego zaprosił prof. Bogusława Liberadzkiego.  Przedmiotem obrad panelu były wyzwania dla europejskiego regulatora.

Grono panelistów tworzyli: prof. Jan Burnewicz (UG), prof. Janusz Figura (UE w Katowicach), prof. Laurent Guihery (Uniwersytet Cergy-Pontoise, Francja), Joanna Popiołek (ZMPD).

Do dyskusji przedstawiono następujące zagadnienia:

• jak UE powinna strukturalnie i systemowo ustawić swoją rolę? – czy istnieje unijny model regulacji transportu?
• czy wszystkie podmioty jednakowo są poddawane regulacji unijnej?
• czy można wygrać konkurencję uczciwością?
• czy bardziej sensowna jest regulacja poprzez ceny czy jakość?
• chęć regulacji unijnych a wspieranie przedsiębiorczości; – czy regulator powinien być apolityczny?
• czy powinna być hierarchia (regulator europejski, regulator narodowy)? -czy przedmiot regulacji nie podlega zmianom?
• jakie kryteria powinien stosować, aby działać fair?
• czy wszystkie sektory transportu są regulowane i mają regulatorów porównywalnych co do sposobu rozwiązania? Czy jest potrzebny regulator transportu samochodowego w Europie?

Pani J.Popiołek przedstawiła obraz polskiego rynku usług transportowych na tle Europy. Odniosła się do konkurencyjności polskich przewoźników samochodowych w przewozach kabotażowych na rynku UE oraz regulacji, które chcą tę konkurencyjność ograniczyć. Prof. L. Guihery wskazał na problem otrzymywania subsydiów przez duże przedsiębiorstwa, brak transparentności oraz uczciwości, jak również problem uczciwości ustalania cen w transporcie. Wywiązała się dyskusja. Prof. Liberadzki zwrócił uwagę na wykorzystywanie terminologii określonej jako „dumping socjalny” do zmian regulacji. Pani Popiołek wyraziła sprzeciw wobec określania tym mianem polskich przewoźników ciężarowych. Zauważyła, że obecnie występuje rynek pracownika (kierowców), a problemem jest wadliwy system płac. Prof. B. Liberadzki przedstawił wyrażane opinie na temat potrzeby powstania agencji transportu samochodowego, jako niezależnego regulatora.

Następnie miało miejsce wręczenie przez prof. Petera Fallera (przewodniczącego kapituły) nagród w międzynarodowym konkursie dla młodych naukowców im. Friedricha Lista w kategorii prac magisterskich oraz prac doktorskich. Na konkurs napłynęło łącznie 9 prac z różnych europejskich ośrodków akademickich, spośród których została wyłoniona jedna praca magisterska oraz dwie doktorskie.  W kategorii pracy magisterskiej została wyróżniona praca Tomasza Toma z Budapesztu, natomiast w kategorii pracy doktorskiej praca dr Elżbiety Szarugi z Uniwersytetu Szczecińskiego oraz dr Jakuba Zawieski ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie

Konferencja zakończyła się podsumowaniem i wnioskami przedstawionymi przez Dziekana Wojciecha Paprockiego. Zapowiedziano również kolejną edycję międzynarodowej konferencji Euro-Trans w 2019 roku w Warszawie.