EURO-TRANS 2009

EURO-TRANS 2009

W dniach 17–18 września 2009 roku odbyła się w Szczecinie IX edycja Międzynarodowej Konferencji Naukowej Euro–Trans 2009 pt. „Innowacje w transporcie – zrządzanie, technologie, procesy”, zorganizowana przez Katedrę Systemów i Polityki Transportowej Wydziału Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Katedrę Transportu Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Patronat honorowy objęli Minister Infrastruktury RP Pan Cezary Grabarczyk oraz Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Komisarz ds. Transportu Pan Antonio Tajani.
W konferencji wzięło udział ponad 200 osób reprezentujących: krajowe i zagraniczne ośrodki akademickie, Parlament Europejski, władze państwowe i samorządowe, środowisko praktyki transportowej (organizacje, związki przedsiębiorców, związki zawodowe pracowników transportu, firmy transportowe, instytucje działające na rzecz transportu) oraz media zajmujące się problematyką transportową.
Na konferencję Euro-Trans 2009 nadesłano ponad 80 referatów, których streszczenia umieszczono w materiałach konferencyjnych, a pełne treści referatów, po zrecenzowaniu, opublikowane zostaną w Zeszytach Naukowych Uniwersytetu Szczecińskiego.
Sesję plenarną Konferencji otworzyła prof. Elżbieta Załoga – przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego Euro-Trans 2009, kierownik Katedry Systemów i Polityki Transportowej Wydziału Zarządzania i Ekonomiki Usług US,  a wprowadzenia do Konferencji dokonali gospodarze konferencji: prof. Piotr Niedzielski – dziekan Wydziału Zarządzania i Ekonomiki Usług US, prof. Bogusław Liberadzki – kierownik Katedry Transportu SGH w Warszawie, poseł do Parlamentu Europejskiego oraz  prof. Józef Perenc – Prorektor ds. Finansów i Rozwoju US.
Zasadnicza część Konferencji przebiegała w formie dyskusji panelowych przypisanych do trzech sesji tematycznych:

  • Sesja 1 – Innowacyjność w polityce transportowej (panele 1 i 2),
  • Sesja 2 – Nowoczesne technologie i systemy transportowe (panele 3 i 4),
  • Sesja 3 – Innowacyjność w procesach transportowych i logistycznych (panel 5).

Moderatorem panelu pierwszego był prof. Bogusław Liberadzki (SGH Warszawa). Do grona panelistów zaproszeni zostali:

  • Sławomir Bałazy (Prezes Żegluga Polska S.A.),
  • prof. Jan Burnewicz (Uniwersytet Gdański),
  • Władysław Husejko (Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego),
  • prof. Mariusz Jedliński (Uniwersytet Szczeciński),
  • prof. Leszek Mindur (Komitet Transportu PAN),
  • prof. Piotr Niedzielski (Uniwersytet Szczeciński).

Dyskusja w tym panelu koncentrowała się wokół następujących zagadnień: programy innowacyjne, integracja systemów (co-modality), monitoring rynku, reakcja na kryzys i „szoki cenowe”.
Otwierając dyskusję prof. B. Liberadzki przedstawił informację o aktualnych działaniach Parlamentu Europejskiego w odniesieniu do transportu. Podkreślił, że trwają pracę nad nową polityką transportową UE oraz debata na temat regulacji unijnej w zakresie jednolitych zasad kształtowania stawek dostępu do infrastruktury kolejowej. Stwierdził. że innowacyjność powinna być prospołeczna i wskazał na narzędzia wspierające innowacyjność w europejskim transporcie. Odniósł się również do skutków obecnego kryzysu gospodarczego dla branży transportowej oraz wskazał przyczyny i następstwa „szoków cenowych”. Prof. L. Mindur odnosząc się szerzej do tematu sesji podkreślił, że polityka transportowa państwa  powinna aktywnie „uczestniczyć” w tworzeniu płaszczyzn dla kreowania innowacyjności oraz powinna być zapewniona stabilność przyjętych rozwiązań. W podobnym tonie wypowiedział się prof. J. Burnewicz, stwierdzając, że władze publiczne powinny kreować zastosowania innowacji (np. rozwiązywanie problemów kongestii w miastach). Konieczne jest w tym względzie zarówno promowanie innowacyjnych rozwiązań, jak i zapewnienie odpowiednich środków finansowych na takie projekty. Marszałek W. Husejko przedstawił działania podejmowane w województwie zachodniopomorskim dla wzrostu innowacyjności w transporcie, zwłaszcza w zakresie inwestycji infrastrukturalnych. Pozytywnie ocenił decyzję o usamorządowieniu kolei ale też zauważył problemy kolei regionalnych w kontekście oczekiwań podróżnych. Wskazał na istotność współpracy instytucji samorządowych z uczelniami, które kreują rozwiązania innowacyjne. Prof. P. Niedzielski zwrócił uwagę, że należy rozdzielić pojęcie wynalazku od innowacyjności. Innowacja ma służyć temu, aby przedsiębiorstwo lepiej działało z korzyścią dla klientów. Transport jest przede wszystkim biorcą innowacji. Jest to wyzwanie dla transportu gdyż obecnie obserwuje się z jednej strony tendencję do atomizacji (transport samochodowy), a z drugiej do tworzenia coraz większych struktur (sektor TSL). Innowacje w transporcie dotyczyć powinny nie tylko strony techniczno – technologicznej, ale również i organizacyjnej. Bardzo ważne jest zufanie partnerów w biznesie. Prof. M. Jedliński zwrócił uwagę, że obecnie innowacje w sferze organizacyjnej w transporcie są zbyt słabo chronione przepisami prawa, co zniechęcać może do kreowania innowacji w tym obszarze. Zauważając potrzebę współpracy nauki i praktyki stwierdził, że „ naukowcy powinni współpracować z praktyką a praktyka powinna pozbyć się poczucia nieomylności’. S. Bałazy przedstawił uwarunkowania rozwoju innowacyjności w transporcie morskim, wskazał ograniczenia ale także i przykłady dobrej praktyki polskiego armatora trampowego.
W części dyskusyjnej  głos zabrał Leszek Miętek (Prezydent Związku Zawodowego Maszynistów Kolejowych w Polsce), który zauważył, że władza publiczna promując rozwiązania innowacyjne powinna zwracać uwagę na aspekt społeczny (korzyści dla społeczeństwa). Ponadto podkreślił, że ważną przesłanką dla wzrostu innowacyjności w transporcie kolejowym jest konieczność wyrównania warunków konkurencji międzygałęziowej. Stwierdził, że „szokiem cenowym” w polskim transporcie są stawki dostępu do infrastruktury kolejowej. Obecnie, zdaniem mówcy,  transport kolejowy jest w gorszym położeniu w porównaniu z transportem samochodowym. Ta wypowiedź  zachęciła do dalszej dyskusji na temat kosztów innowacji, roli polityków oraz konkurencji międzygałęziowej, w której głos zabrali praktycy, m.in. B. Milewski, A. Jarzyński, L. Hołowacz.
Moderatorem drugiego panelu w sesji pierwszej był prof. Józef Perenc (Uniwersytet Szczeciński). Do panelu zaproszeni zostali:

  • Andrzej Jarzyński (Prezes HOYER Polska),
  • Zygmunt Dziewguć (Prezes PKS Gryfice),
  • Bolesław Milewski (Przewodniczący Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Transportu Drogowego),
  • dr Andrzej Montwiłł (Akademia Morska Szczecin),
  • Jan Warchoł (Prezes PŻB Kołobrzeg).

Zagadnienia drugiego panelu dotyczyły kwestii współpracy nauki i biznesu, finansowania badań naukowych oraz stymulowania innowacji w transporcie. Wprowadzeniem do dyskusji była prezentacja prof. J. Perenca przedstawiająca kwestie innowacji w transporcie w aktualnych polskich uwarunkowaniach. Moderator wskazał na istotność programu „Innowacyjna Gospodarka” (8,3 mld EUR na lata 2007-2013) oraz jego znaczenie dla rozwoju sfery badawczo – rozwojowej, kreującej innowacyjność w transporcie. Moderator skierował do panelistów następujące pytania:

  • Co wspiera a co hamuje innowacje w transporcie ?
  • Dlaczego firmy transportowe ograniczyły współpracę z nauką ?
  • Jak zachęcić i motywować kadrę do współpracy biznesu i twórców innowacji ?
  • Jak eliminować bariery, przeszkody wzrostu innowacyjności polskich firm transportowych ?
  • Jak pobudzić i uaktywnić instytucje finansowe do wsparcia innowacji transportowych?

W wypowiedziach paneliści odnieśli się do postawionych pytań. Prezes A. Jarzyński stwierdził, że do najważniejszych czynników hamujących innowacyjność zaliczyć można niestabilność przepisów prawa, opór kadry menedżerskiej w stosunku do młodej kadry z pomysłami oraz oczekiwania właścicieli i udziałowców firm co do skuteczności wdrażanych innowacji (wiele nietrafionych projektów). Dobrym rozwiązaniem, które dałoby impuls dla wzrostu innowacyjności firm jest korzystanie z zamawiania absolwentów uczelni dla konkretnych firm (tzw. studia zamawiane). Zdaniem dr A. Montwiłła innowacje są hamowanie krótkowzrocznością zarządzających i właścicieli firm, którzy chcą natychmiast zysków i zwrotu kapitału, co sprawia, że nie chcą ryzykować (stosują tylko sprawdzone rozwiązania). Nie dostrzegają również znaczenia nauki dla praktyki gospodarczej. Aby zmienić ten stan rzeczy powinno nastąpić zbliżenie świata nauki z gospodarką. Prezes Z. Dziewguć zauważył, że hamulcem dla innowacji może być niekiedy sam szef firmy, zwłaszcza jeżeli tym właścicielem jest państwo (silne uzależnienie od związków zawodowych). Wskazał, że warto również pytać pracowników o pomysły innowacyjne, co niestety w polskich warunkach za rzadko ma miejsce w firmach. Przewodniczący B. Milewski zwrócił uwagę, że innowacje w transporcie należy rozpatrywać także w kategorii kosztu a odnosząc się do współpracy branży z nauką wskazał, że obecne rozdrobnienie polskich firm transportu samochodowego temu nie służy. Prezes J. Warchoł zauważył, że innowacje w firmach mogą być wymuszane przez czynniki rynkowe (konkurencja), jak i inne (np. zmiana regulacji prawnych wymuszających zaostrzenie norm ekologicznych). Jednym z hamulców innowacji jest ich koszt. Trudno dziś znaleźć kapitał na innowacje (zarówno na stronę techniczną jak i znalezienie odpowiedniej kadry dla ich wdrożenia). Powinien w związku z tym istnieć system wsparcia państwa dla dawców kapitału na przedsięwzięcia innowacyjne (np. w formie ulg podatkowych).
W części dyskusyjnej tego panelu głos zabrali: prof. W. Bąkowski, H. Polewska –Dorozik oraz dr D. Milewski.

Celem panelu trzeciego była prezentacja rozwiązań innowacyjnych w wybranych firmach z branży transportowej. Moderatorem tego panelu był prof. Jerzy Merkisz (Politechnika Poznańska).O doświadczeniach innowacyjnych swoich firm mówili:

  • Andrzej Chańko (PKP PR – Dyrektor Zachodniopomorskiego Zakładu Przewozów Regionalnych) – prezentacja Zakładu oraz rozwiązań związanych z wprowadzeniem innowacji w postaci cen relacyjnych dla pasażerów na wybranych odcinkach w regionie zachodniopomorskim i wynikających z tego korzyści;
  • Adam Chmurski (ekspert CTL Logistics Sp. z o.o.) – prezentacja efektów zastosowaniu kontenerów w transporcie lądowym;
  • Arkadiusz Dobrzyński (Właściciel firmy ANKOR Wrocław) – prezentacja produktu nowatorskiego – kolejowego wózka wagonowego 16 RS, skonstruowanego przez prof. Ryszarda Suwalskiego, wraz ze wskazaniem ekonomicznych i ekologicznych efektów jego zastosowania w towarowym transporcie kolejowym;
  • Zbigniew Zarychta (Członek Zarządu PKP PLK S.A.) – prezentacja zamierzeń inwestycyjnych spółki w odniesieniu do budowy i modernizacji linii kolejowych oraz wdrażania ERTMS;
  • Henryk Zielaskiewicz (Naczelnik Wydziału ds. Rozwoju Infrastruktury Logistycznej PKP CARGO S.A.) – prezentacja działań spółki związanych z rozwojem przewozów intermodalnych w relacjach krajowych i tranzytowych.

W ramach dyskusji Z. Janicki (Prezes Zarządu PS Trade Trans Sp. z o.o.) przedstawił przykłady innowacyjnych rozwiązań w usługach spedycyjnych.
Przed rozpoczęciem panelu czwartego zaprezentowana została rezolucja Forum Młodych Euro-Trans 2009, które odbywało się dniach 16 – 17 września 2009 r. jako impreza towarzysząca Konferencji. Młodzi naukowcy oraz studenci polskich uczelni ekonomicznych dyskutowali na temat problemów mieszczących się w tematyce konferencji. W przygotowanej rezolucji Forum Młodych  zwróciło uwagę m. in. na  konieczność podejścia systemowego do rozwiązywania problemów transportowych (np. integracja transportu publicznego), uznanie transportu za ważny czynnik poprawy wizerunku miasta czy regionu a wdrażanie rozwiązań innowacyjnych za podstawowy warunek podnoszenia konkurencyjności polskiej gospodarki.
W panelu czwartym zakres dyskusji dotyczył takich zagadnień jak: technologie informacyjne i informatyczne, Inteligentne Systemy Transportowe, Interoperacyjność, bezpieczeństwo transportu, nawigacja satelitarna, system Galileo.
Moderatorem dyskusji był prof. Jan Burnewicz (Uniwersytet Gdański) a do  panelu zaproszenie przyjęli:

  • prof. Jacek Januszewski (Akademia Morska Gdynia),
  • prof. Elżbieta Marciszewska (SGH Warszawa),
  • prof. Vlastimil Melichar (Uniwersytet Pardubice – Czechy),
  • prof. Jerzy Mikulski (Politechnika Śląska),
  • dr Krzysztof Woś (Urząd Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie),
  • prof. Jerzy Wronka (Uniwersytet Szczeciński).

Dyskusję poprzedziło wieloaspektowe wprowadzenie do tematu wykonane przez prof. J. Burnewicza, gdzie stwierdził m. in., że  potrzeba tworzenia i wdrażania nowych koncepcji i nowych środków w transporcie wynika z wciąż niskiej sprawności wielu jego elementów technicznych i występujących w nim procesów, a także z konieczność poprawy jego relacji z otoczeniem. Zauważył, że skoro dalsze ekstensywne inwestowanie w tradycyjną infrastrukturę i środki transportowe wydaje się być poważnie zagrożone, konieczne staje się stworzenie i upowszechnienie nowych technologii i nowej organizacji ruchu w ograniczonej przestrzeni gospodarczej, przyrodniczej i społecznej. Moderator przedstawił przykłady wielu innowacyjnych rozwiązań w światowym transporcie.
Do panelistów  i uczestników konferencji skierował  następujące pytania:

  • Jakich innowacji technologicznych najpilniej potrzebuje polski transport i dlaczego?
  • Jakie innowacje informatyczne i innowacyjne mogą zrewolucjonizować przyszłość transportu?
  • Przejawy wdrażania w Polsce innowacji z zakresu Inteligentnych Systemów Transportowych (ITS). Czy CB radio jest pozytywną czy negatywną technologią informacyjną?
  • Co oprócz SUW 2000 jest przejawem polskiego wkładu w innowacyjne wdrażanie interoperacyjności na kolei?
  • Błędne koncepcje innowacyjnej poprawy bezpieczeństwa sieci drogowej (zamiast wysepek, małych rond, garbów na jezdni – nawierzchnie przeciwpoślizgowe, podgrzewane nawierzchnie mostów, bezpieczne pobocza a nie rowy, itp.)
  • Czy dzięki innowacjom w systemie GALILEO nawigacja satelitarna będzie niezawodna ?
  • Innowacje napędowe w motoryzacji indywidualnej – technologie elektryczne i hydrogenowe – już nie utopia?
  • Najbardziej obiecujące i najbardziej oczekiwane innowacje w transporcie miejskim – jak odzyskać przestrzeń miejską zajmowaną przez pojazdy?

Postawione pytania wywołały bardzo ożywioną dyskusję. Czas tej sesji nie pozwolił na wyczerpujące ustosunkowanie się do wszystkich z nich. Wypowiedzi panelistów ogniskowały się w następujących obszarach: kierunki i efekty rozwoju Inteligentnych Systemów Transportowych w Polsce (prof. J. Mikulski), spodziewane efekty wdrażania systemu nawigacji satelitarnej Galileo (prof. J. Januszewski), rozwój systemu transportu małymi samolotami STMS (prof. E. Marciszewska), kwestie systemu opłat za drogi i linie kolejowe – podejście Czech  (prof. V. Melichar), innowacje w transporcie intermodalnym (prof. J. Wronka) oraz  istota i procedury wdrażaniu w Polsce Zharmonizowanego Systemu Informacji Rzecznej – RIS (dr K. Woś).

W obradach następnego dnia konferencji uczestniczył Minister Infrastruktury Pan Cezary Grabarczyk. W swoim wystąpieniu przedstawił syntezę działań Ministerstwa w zakresie wdrażania rozwiązań innowacyjnych w transporcie w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem takich zagadnień, jak: opracowywanej strategii rozwoju Inteligentnych Systemów Transportowych, wdrażania elektronicznego systemu poboru opłat w transporcie drogowym oraz działaniach na rzecz implementowania postanowień dyrektywy o promowaniu ekologicznych pojazdów w transporcie drogowym. Drugą część sesji poświęcił Pan Minister odpowiedziom na pytania z sali. Pytania dotyczyły bieżącej sytuacji w branży TSL, konkurencyjności polskich przewoźników kolejowych oraz realności planów inwestycyjnych w województwie zachodniopomorskim.

Ostatni panel piąty dotyczył kwestii innowacyjności w procesach transportowych i logistycznych. Moderatorami panelu byli: prof. Robert Tomanek (AE Katowice) oraz prof. Piotr Niedzielski (Uniwersytet Szczeciński). Do panelu zaproszeni zostali:

  • prof. Wojciech Bąkowski (Uniwersytet Szczeciński),
  • dr Grzegorz Dydkowski (Zastępca  Przewodniczącego Zarządu Komunikacyjnego Związku Komunalnego GOP),
  • Henryk Łepek (Prezes Zarządu Żegluga Bydgoska Sp. z o.o.),
  • prof. Janusz Neider (Uniwersytet Gdański)
  • Michał Schilf (PKS Szczecin Sp. z o.o.).

Moderatorzy przedstawili dwie tezy do dyskusji:

  • Polska z racji zaniedbania w branży TSL może skorzystać na tym dzięki wejściu w najnowsze rozwiązania;
  • „Innowacyjność umiera kiedy jest za dużo polityki”. Jeśli chcemy innowacyjności to trzeba nam więcej rynku. To może zdynamizować innowacje.

W trakcie dyskusji prof. J. Neider podkreślił, że innowacje należy rozpatrywać w dwóch obszarach – obszar innowacji „twardych” (technologia i technika) i „miękkich” (organizacja, zarządzanie, nowe produkty/usługi. Te pierwsze wiążą się z koniecznością poniesienia znaczących nakładów inwestycyjnych, stąd w Polsce raczej nie ma takich środków. Natomiast polskie firmy mają szanse odnieść sukces w obszarze innowacji „miękkich”. Prof. P. Niedzielski dodał, że i w tym względzie występują ograniczenia wynikające z bardzo małego zaufania jakim darzą się partnerzy biznesowi w naszym kraju. A bez wzajemnego zaufania trudno wdrażać innowacje.  Prof. W. Bąkowski zwrócił uwagę, że o innowacji można mówić, gdy efektem jej wdrożenia jest podniesienie wartości firmy, zarówno w ujęciu technologicznym jak i organizacyjnym. Dla innowacji bardzo wazni są ludzie i wiedza. Dr A. Dydkowski  zauważył, że ograniczeniem dla innowacyjności jest obawa ryzyka. H. Łepek dał przykład  przedsiębiorstw żeglugi śródlądowej w Polsce, gdzie innowacyjność ograniczana jest przez fatalny stan dróg wodnych. M. Schilf  wskazał przykłady ograniczeń innowacyjności w regionalnych  przewozach autobusowych.
W trakcie dyskusji, do wypowiedzi panelistów, często polemicznie  nawiązali: prof. M. Jedliński, prof. W. Paprocki, dr J. Figura, L. Hołowacz, prof. Merkisz, prof. J. Januszewski, prof. E. Marciszewska, red. M. Borkowski, prof. B. Walczak.

W ostatniej części konferencji prof. Elżbieta Załoga (US) oraz prof. Wojciech Paprocki (SGH Warszawa) przedstawili propozycję rezolucji, w której zaproponowano przyjęcie przez uczestników Konferencji następujących wniosków:

  • W dyskusji stwierdzono, że innowacje są niezbędne dla podwyższania konkurencyjności przedsiębiorstw w sektorze TSL, a także sprawności i efektywności funkcjonowania zarządców infrastruktury;
  • Polska nie należy do liderów w dziedzinie innowacji, należy wspierać działania w przedsiębiorstwach oraz w ich otoczeniu, które skłaniałyby do zachowań proinnowacyjnych;
  • Innowacje w większości przypadków są związane z wprowadzaniem nowych rozwiązań technicznych. Coraz większe znaczenie będą mięć innowacje o charakterze organizacyjno – menedżerskim. Absolwenci studiów ekonomicznych mają perspektywę aktywnego uczestnictwa w działaniach proinnowacyjnych;
  • Proces wdrażania innowacji powinien być poprzedzony upowszechnianiem dobrych praktyk, tj. rozwiązań już znanych i ocenionych w ramach benchmarkingu;
  • Współpraca nauki i praktyki sprzyja upowszechnianiu rozwiązań innowacyjnych;
  • Konferencja Euro-Trans 2009 potwierdza, że środowisko naukowe ma wiele propozycji, których zastosowanie w praktyce może przynieść oczekiwane rezultaty. Zadaniem stojącym przed środowiskiem akademickim jest wzmocnienie marketingu własnego potencjału, aby pozyskać z praktyki więcej zleceń przewidujących współudział pracowników nauki w zespołach przygotowujących i wdrażających rozwiązania innowacyjne.